Następca Alkatraz czy Współczesny Shawshank to jedne z wielu przydomków słynnego więzienia San Quentin. Jakież było moje zdziwienie kiedy dowiedziałem się, że tyle razy zupełnie nieświadomie mijałem ten obiekt.
Położony w obrębie Bay Area of San Francisco, u zbiegu drogi stanowej 101 oraz międzystanowej 580, tuż obok zachodniego najazdu na most Richmond-San Rafel. Można wybrać się tam przy okazji zwiedzania Golden Gate lub przejazdu w kierunku Napa Valley. San Quentin może pochwalić się znamienitym penitencjarnym sąsiedztwem. Około 12 km na południe, w tej samej zatoce znajduje się słynny Alkatraz – z tą różnicą, że już nieczynny i udostępniony dla odwiedzających.
San Quentin to najstarsze więzienie stanowe na terenie Californii, powstałe w 1852 r. Co ciekawe zostało zbudowane przez więźniów, którzy tworząc swoją przyszłą kwaterę zostali skoszarowani na statku więziennym przycumowanym do brzegu zatoki. Statek ten stanowił pierwszą formę izolacji skazanych w stanie California. Do roku 1932 wyroki odsiadywały tam zarówno kobiety jak i mężczyźni. Obecnie jest to więzienie tylko mężczyzn. Obiekt zaprojektowano na 3082 osadzonych, a w roku 2013 znajdowało się ich tam ok. 4200 (co oznacza przepełnienie o około 30%). Ze względu na dużą liczę osadzonych wydzielono osobny kod pocztowy o numerze 94974. W roku 1944 zawieszono stosowanie tortur jako jednego ze „środków wydobywczych” podczas przesłuchań oskarżonych. Więzienie jako jedno z nielicznych na świecie wydaje własną gazetę „The San Quentin News” o nakładzie 12000 egzemplarzy. Dwudziestostronnicowy periodyk dystrybuowany jest do 17 zakładów karnych w USA.
Co powoduje, że San Quentin jest tak znane? Otóż znajduje się tam osobny blok dla oczekujących na wykonanie kary śmierci tzw. death row. Jest to największy tego typu obiekt na terenie Stanów Zjednoczonych i całej zachodniej półkuli, gdzie w roku 2012 przebywało 734 skazanych (3125 osób jest w całym USA). Średni czas pomiędzy ogłoszeniem wyroku a egzekucją wynosi prawie 15 lat, dlatego około 25% oczekujących na wykonanie kary umiera w międzyczasie z przyczyn naturalnych. Egzekucje początkowo wykonywano poprzez powieszenie (215 egzekucji), a następnie w komorze gazowej (196 egzekucji) czego zaniechano w 1993 r. Obecnie uśmiercenie odbywa się w wyniku wstrzyknięcia trucizny do krwioobiegu.
Przez to więzienie o maksymalnym rygorze przewinęło się wielu znanych recydywistów, seryjnych morderców czy gwałcicieli, a duża ich liczba zakończyła tam swój żywot. Do najbardziej rozpoznawalnych można zaliczyć Charelsa Mansona oraz Sirhana Sirhana - zabójcę Roberta Kennedyego. Ze względu na trudne warunki bytowe, przeludnienie oraz wysoki stopień agresji osadzonych często dochodzi tutaj do zamieszek i napaści na funkcjonariuszy. Fakt ten wykorzystują reżyserzy filmowi oraz autorzy książek którzy umiejscawiają ten obiekt w swoich dziełach.
San Quentin stało się również miejscem wykorzystywanym (choć nie często) przez artystów. 24 lutego 1969 r. Johnny Cash wystąpił dla więźniów na specjalnie zorganizowanym koncercie. W 1993 r. kręcono tam część zdjęć do filmu "Bound of Honor".
Na zakończenie fragment poznawczo-muzyczny zespołu Metallica, który na terenie zakładu nagrała swój video clip to utworu St. Anger.
Jacek Jakubowski
